ER DET IKKJE BERRE Å BESTEMME SEG?

Kjære folk!

Det har vore mykje kaos rundt oss dei siste dagane. Hans har herja med folk i kommunen min. Ål kommune sine tilsette og frivillige av alle slag har stått på for at dette skulle gå så bra som mogeleg. Me har fått lov til å flytte heim att, er takksame og har det bra. Men tre bustadhus er tatt av jordskred og mange andre har fått store skader på heimen sin. Dette er både vondt og vanskeleg og etterarbeidet vil nok bli krevjande på alle plan.

Det er sterke krefter i sving når store mengder vatn tek nye vegar. Her har bekken lagt frå seg fleire visittkort i hagen vår. Dette er for småtteri å rekne samanlikna med det andre står i. 

Men no er eg budd på å skrive om heilt andre ting enn ekstremvêret. I dag spør eg «Er det ikkje berre å bestemme seg?» Og mellom avsnitta vil eg putte inn bilete frå nokre fine stunder eg har hatt denne sommaren. Eg legg altså flaumen og vêret unna for ei stund og let tanken surre rundt noko heilt anna.

Eg trur på at det er lurt å bestemme seg. Og no, når eg startar å skrive dette blogginnlegget, så trur eg at det alltid er mogeleg å bestemme seg. Så får me sjå kva eg endar opp med å meine etter å ha fundert meg ferdig.

Livet er fullt av situasjonar der det er naudsynt å bestemme seg og som oftast er det enkelt for meg å ta ei avgjerd. No har eg for eksempel bestemt meg for kva me skal ha til middag neste veke og at i dag skal me fortsette oppryddinga langs bekken. Dessutan er arbeidslista for dei næraste klar. Planlegging, god oversikt og arbeidslister var viktig for meg den tida då eg hadde ein krevjande arbeidskvardag, så kvifor skal eg ikkje fortsette med struktur og planlegging no når eg som pensjonist alltid har fri og kan gjere akkurat som eg vil? For det er jo berre å bestemme seg, ikke sant?

Men det er ikkje slike småting som fiskemiddagar og hagerydding eg grublar over i dag. For det kan vel vere slik at det er lurt å bestemme seg alltid, – om alt?

Me har begge fylt 70 denne våren. Det har gjort at me har vore heldige å få vitjing av mykje gode folk. Eg prøver å vise at eg set pris på gjestane våre ved blant anna å dekke på slik at dei kjenner seg velkomne.

Her er eit lite eksempel på å bestemme seg:
Eg er ikkje så veldig glad i å bade, – spesielt ikkje når det er kaldt i vatnet. Eg har vel eigentleg bestemt meg for å vere ho som ikkje vil bade, men heller kose meg på land. Men når alle dei andre kjem seg uti, hadde det sikkert vore fint å kunne dele badeopplevinga med dei. Det er berre å bestemme seg og hoppe i det, seier venninna mi. Ho har sikkert rett. Fyrst når eg har bestemt meg, kan eg aktivisere viljestyrken min, dukke ned i det kalde vatnet og plaske glad og lukkeleg rundt saman med dei andre. Ja, dersom det er det eg vil så. Det er berre det at eg har bestemt meg for at eg ikkje likar å bade i kaldt vatn. 

Når eg kokar syltetøy, kan eg kjenne på ei fin, lita glede kvar gong syltetøyglasa seier ifrå med eit lite knakk om at her er det tett, no er det vakuum.

Her er eit anna eksempel som eg trur dei fleste kan kjenne seg att i: 
Eg skal på butikken for å handle inn matvarer til dei komande dagane. Sjølvsagt har eg handleliste og sjølvsagt har eg bestemt meg for at eg ikkje skal kjøpe noko anna enn det som står på lista. Kvifor blir det likevel ofte til at det havnar ein pose potetgull eller noko anna usunt i handlevogna? Eg forstår jo at kjenslene også spelar inn når me tek avgjerder, men er det ikkje slik at det einaste som skal til er å bestemme seg? 

Eg trur jo faktisk at me kan trene opp viljestyrken vår. Eg trur me kan redusere freistingane me utset oss for ved blant anna å skrive handleliste og å bestemme oss for å handle berre ein gong i veka. Spørsmålet er om eg eigentleg har bestemt meg hardt nok for å ikkje kjøpe potetgull.

I sommar hadde me eit kort, men fint opphald på Gravberget Gård, som ligg idyllisk til i fantastiske omgivnader. Der fekk me mat for både sjel og mage. Eg har ikkje anna enn lovord å koma med om staden.

Då eg for « hundre år sidan» bestemde meg for å slutte å røyke, rydda eg unna alle freistingar. Eg trur ikkje det hadde vore så lett å gjennomføre røykeslutten dersom eg hadde hatt sigarettar lett tilgjengeleg i heimen. Poenget er jo å sleppe å mobilisere all viljestyrken kvar gong me skal ta eit val. Skal eg eller skal eg ikkje? Det er sjølvsagt enklast når mogelegheita ikkje er til stades.

Det seiest at når me har gjort ei handling 25 gonger på den same måten og på det same tidspunktet kvar dag, så har det blitt ein vane. Ein dårleg vane er som kjent vond å vende. Ein god vane er heller ikkje lett å snu, så etter 25 gonger treng me altså ikkje å bestemme oss meir. Det kjem av seg sjølv slik som det gjer med tannpussing og sminkefjerning før leggetid.

Eg har også trena opp meg sjølv og hjernen min til kvar morgon og strekke meg ut i full lengde med alle dei fibrane eg rår over og smile breitt til den nye dagen med alle smilemusklane eg har i fjeset. Prøv! Ein vane som gjer godt!

I Votndalen i Ål ligg ein låve som er under utvikling til å bli ei unik kulturscene. Sidan 2019 har det kvar sommar vore fullt på gardstunet. Sommaropera på Sehl er ei musikalsk oppleving som i tillegg byr på fantastisk utsikt.

Eg spør altså; er det ikkje slik då, at det berre er å bestemme seg?
Eg trur at når det gjeld å tru, så er det også berre å bestemme seg, – enten å bestemme seg for å tru eller å bestemme seg for ikkje å tru. Me kan jo diskutere til me døyr, for bevis for det eine eller det andre vil me aldri få. Så langt har vitskapen ikkje kome.

Og det kan jo hende at me i all vår vitskaplege fornuft og realisme har gått glipp av noko vesentleg. Det har eg bestemt meg for å tru på. 

Eg har gong på gong bestemt meg for å ikkje vere mørkredd. Kvifor er eg likevel litt engsteleg når natta kjem og eg er aleine? Eg veit jo at det er like trygt eller utrygt om ljoset er av eller på. 

Eg trur ikkje
fordi det er
logisk. Eg
trur ikkje
fordi eg er redd. Eg
trur ikkje
fordi det passar seg. Eg trur
fordi det passar meg,
fordi eg har bestemt meg
for å tru
og
er det så rart då? Eg
har jo også bestemt meg for
å ikkje vere redd mørket, men
eg klarar jo ikkje det alltid
heller

Krystallbryllaup heiter det visst når ein har vore gift i 15 år. Me er samde om at me ynskjer gjerne å vere så heldige at me får 15 år til.

Då eg møtte han som er mannen min, bestemte me oss for verkeleg å gjere den jobben det er å få til eit godt samliv, – for slikt kjem jo heller ikkje av seg sjølv.

Før det vart naudsynt, tok me alle dei store diskusjonane om alt frå arbeidsfordeling til økonomi. Me vart også samde om å fylgje kvarandre på det den andre var interessert i. Dermed har eg opplevd dei fleste Wagner-operaer, fleire country-konsertar og har nytta mange feriedagar til å tusle rundt i historiske museum og uendeleg gamle steinruiner. Han har vore på utalege utstillingar av samtidskunst, har lytta til moderne jazz og sett «uforståelege» ballettframsyningar.

Me bestemte oss også for å 
– ikkje irritere oss over bagatellar
– vere opne og ærlege
– ikkje vere mistenksame
– seie ifrå med det same
– ikkje bere rundt på gamalt grums

I juni samla me alle borna og barnebarna våre rundt oss. Det er ikkje så ofte me får til det, så den kvelden er lagra i hjartet og kjem til å bli verande der for alltid. Her er dei fem eldste barnebarna. Ho yngste låg heime og sov.

Eg spør altså; er det ikkje berre å bestemme seg? Eller kanskje det ikkje er så enkelt?
Når det gjeld samliv, så kan det jo hende at eg rett og slett er så heldig at vart funnen av ein særdeles grom fyr og at me hadde klart oss fint sjølv om me ikkje hadde bestemt oss for noko som helst.

Minst ein gong i året vitjar me gode vener som har hytte ved Vermundsjøen på Finnskogen. Der gler eg meg over det meste, men også over å kunne vere til litt nytte på taket.

Nokre fleire eksempel om å bestemme seg:

Kvifor hender det av og til at eg ikkje klarar å la vere å bekymre meg. Uansett kor mange teknikkar eg freistar å nytte meg av og uansett kor fast eg har bestemt meg for å tenke på noko anna, så kjem desse slitsame tankane snikande.

På mine verste migrenedagar var det ingenting som gjorde meg så forbanna som då einkvan kunne få seg til å ymte frampå om at eg kanskje skulle prøve å bestemme meg for at det ikkje gjorde så vondt.

Og når folk med psykiske sjukdomar får høyre at «kan du ikkje berre …», – slikt er ikkje til hjelp. Det er ikkje alltid berre å bestemme seg.

Går det an å ha mange yndlingsstader? Eg har i alle fall fleire og eg klarar ikkje å bestemme meg for kva for ein som er den beste. Når sola har gått ned etter å ha varma opp svaberget gjennom heile dagen, då er dette ein god stad å sitte.

Kvar dag tek ein vaksen person rundt 35.000 medvitne og umedvitne val. Med alle dei valmogelegheitene me har i dag, er det kanskje ikkje så underleg at me av og til slit med å bestemme oss. 

Det er nok ikkje alltid berre å bestemme seg, men av og til eller kanskje ganske ofte er det lurt, meiningsfullt, roande og svært effektivt å bestemme seg.
Dessutan er det jo lov å ombestemme seg …

Før eg avsluttar for denne gongen har eg eit lite, men stort spørsmål: Er det mogeleg å bestemme seg for at livet, slik det er no, er godt nok?
Her er i alle fall eit dikt om nettopp det:

Å bli litt gammal og vere nøgd
er å vite at
gras er gras
på begge sider av gjerdet
og at vegen er
berre ein veg
bak den neste svingen og

Å bli litt gammal og vere nøgd
er å kunne ligge
i eige gras
på si eiga side av gjerdet
og sleppe å springe
langs vegane
for å leite

Eg vil tilrå alle å ta ein tur hit til Christian Skredsvig sin heim, Hagan i Eggedal. Kunstnarheimen er ein av dei best bevarte i Noreg.

Eg ynskjer alle lesarane av bloggen min ein god seinsommar og håpar alt dette vatnet som Hans har sendt ned over Austlandet, ikkje gjer meir skade no. Det er nok for lenge sidan.

Helsing frå
Karen-Margrethe