Å SJÅ OG BLI SETT

Kjære folk!

Du, eg og alle andre kan både sjå og høyrast svært ulike ut, men me har alle noko felles; det grunnleggjande behovet vårt for å bli sett. 

Å bli sett er så viktig for oss at spørsmålet er om dersom ingen ser oss, er me til då?

I ein sang av Bjørn Eidsvåg, finn me dette refrenget:
«Se meg, hør meg
Kom inn til meg og rør meg,
kjære, hør meg
Det er en meg her inne
som famler rundt i blinde
Trå forsiktig inn og led meg
Trøst meg, gled meg, men fremfor alt
Se meg»

Frå 1966 til 1969 kjende eg meg sett av både lærarar og medelevar her på Ål Ungdomsskule.

Me treng alle å bli sett, men me har også det til felles at me rett og slett blir mindre stressa og lysare til sinns av å sjå, – på kunst. Dette slo faktisk Verdas Helseorganisasjon (WHO) fast i ein rapport frå 2020. Eg kjenner verkeleg at dette er sant. Eg rett og slett elskar å tusle rundt på kunstutstilling. 

(Eg vel i dag å nytte bilete frå kunstopplevingar som illustrasjon når eg skriv om å bli sett.) 

Her er eg i mi eiga boble i Søylerommet på Nasjonalmuseet. Eg synes samtidskunst er det aller mest spanande

Eg tenkte mykje på dette behovet for å bli sett då eg var lærar og stod framfor ein klasse med mellom 20 og 30 heilt ulike einskildelevar. Korleis skulle eg klare å sjå kvar einskild av dei slik at dei alle skulle bli nok motiverte til å prøve å få til. Korleis kunne eg vere med å tenne ein liten gnist, hjelpe dei over ei kneik og ta eit steg til, – og endå eit steg. Det ligg heilt klart ein eg-ser-deg-faktor i det å vere ein god lærar for han som tok på seg klovnerolla kvar dag, for ho som såg ned og aldri sa noko, for han som syrgde for å bli sett heile tida og som dagleg fekk kvota si av tilsnakk, for ho som alltid hadde noko på hjartet, hadde handa oppe og ville kommentere absolutt alt og for dei 20 andre i det same klasserommet. 

No manglar Noreg lærarar. Laget rundt eleven er ikkje på plass. Eg er redd dette fører til at dei vaksne i skulen ikkje rekk å få alle til å kjenne seg sett.

Eg tenkjer på det same når eg er på vitjing på sjukeheimen. Korleis er det mogeleg i ein travel arbeidskvardag verkeleg å sjå den gamle kvinna bak rynkene, det blasse blikket og matsølet nedetter blusen, å verkeleg sjå den gamle mannen bak det mutte oppsynet og høyre kva han eigentleg ber om midt oppi den stygge munnbruken, – og kva skal til for at ho som alltid er like blid og aldri spør om noko ekstra skal kunne kjenne seg sett der ho sit roleg i stolen sin dag etter dag?

…

Men me vil vel ikkje bli sett støtt? Av og til vil i alle fall eg berre vere i fred i mi eiga boble. Eit kunstmuseum kan for meg vere som eit pusterom når livet blir litt overveldande. Då kan eg late assosiasjonane flyte fritt og prøve å fange dei tankane og kjenslene kunsten skapar i meg.

På opning av sommarutstillinga I Galleri Syningen på Ål. Eg går ikkje dit for å vere sosial. Rudi Juchelka sine verk skal henge i galleriet fram til 28. august.

Hagearbeid gjer også at eg kryp litt inn i meg sjølv. Tida gå utan at omverda så lett får tak i meg

Uansett kva me likar å stelle med aleine, om me joggar, spikkar eller strikkar, så vil det alltid vere slik at når me blir sett eller lytta til, så kjenner me at me har så stor verdi at nokon andre faktisk er villige til å setje av litt av si eiga tid og sitt eige tilvere nettopp til oss. Dette diktet som eg har kalla «ALLE DEI LITT GAMLE DAMENE», handlar nettopp om dette.

Eg tenkjer på alle
dei andre litt gamle damene som også veit at dei er
berre eit av sandkorna på stranda
berre ein av dråpane i morgondisen
berre eit av snøfnugga i vinterstormen
berre ei blant alle dei andre som håpar
at me får kjenne
at me er den einaste eine
medan me høyrer fela spele
ein underleg slått
og tida vår stadig
vert kortare

Nokre onsdagar om sommaren er eg guide på Sundre. Som ein del av rundturen går me sjølvsagt innom Rolf Nesch-museet. Sist eg var på Nasjonalmuseet, vart eg glad då dette materialbiletet lyste mot meg. «Elskende par» heiter det og er eit av dei fyrste store materialbileta hans.

Eg veit ikkje kven som har sagt det, men eg har høyrt eller lest at 
«alle menneske møter omverda med tre store spørsmål:
Er du glad i meg?
Vil du leike med meg?
Får eg hjelpe til?»
Med andre ord, så møter me alle omverda med eit felles ynskje om å bli sett.

Dersom eg tenkjer etter når det er at eg verkeleg kjenner meg verdifull, så er nok det dei gongene eg får vere noko for eit anna menneske.
Livet er fullt av mogelegheiter for slike vinn-vinn-situasjonar og når me verkeleg ser ein annan person, så syrgjer me samstundes for at me båe kjenner at det vart litt betre å vere til –  akkurat her og akkurat no.

Eg blir glad når mannen min blir med meg på kunstutstilling. Me snakkar ikke så mykje saman, men me går og er to. Han likte godt desse heftige, blå penselstrøka til Marianne Bratteli.

Det er slett ikkje sikkert at ho eg møter på vegen i dag har helst på nokon andre denne veka.
Det kan godt hende at han eg sit ved sida av på venterommet ikkje har blitt smilt til på fleire dagar. 
Det gjer godt å sjå inn i eit mildt blikk.
Det gjer godt å høyre namnet sitt. 
Det gjer godt å kjenne seg på lag med nokon.

Det er bra dersom me hugsar på at våre møte med andre ikkje er likegyldige, – ikkje for nokon av oss.

Med ynskje om ein god sumar i fortsettinga. Me må passe på å sjå kvarandre og vere rause med smil og gode ord, … og eg veit at det gjer godt å vitje eit kunstmuseum. Der kan me alle, med godt samvit, gå rundt og berre vere opptekne av det som går føre seg inne i eige hovud. 

Helsing frå
Karen-Margrethe